Onze jongste zoon is ietsje te vroeg geboren. Geen toeters-en-bellen vroeg, maar het was wel net even anders dan bij de andere twee. Bij de oudste wist ik nog helemaal niets over hechting en biologisch trauma’s. Gelukkig had ik in de loop de tijd wat bijgeleerd!

Geboren worden is een trauma

Geboren worden en geboren laten worden (ik vind baren zo’n prehistorisch woord) zijn trauma’s op zichzelf. Dat realiseren mensen zich meestal niet, maar het zijn gewoom trauma’s, punt uit. Zal ik dat uitleggen? Een trauma is alles wat je even heel erg de adem beneemt, dat wat je bloed even doet stilstaan of juist vreselijk hard doet kolken, spreekwoordelijk bezien dan.
Er worden wagonladingen stresshormonen aangemaakt en daar moet je maar mee zien om te gaan. Gelukkig is geboren worden biologisch bezien wel een trauma, maar dat lost zich psychologisch bezien meestal weer op. Als je die wagonladingen door je lichaam hebt gekregen, dan is er ook weer een machanisme dat kalmeert en de stresshormonen opruimt,
Dat mechanisme treedt in werking als je brein het singaal krijgt dat het gevaar geweken is en dat je je weer in relatieve veiligheid begeeft. Een pasgeboren baby heeft dus veiligheid nodig en veiligheid is onder meer de geruststellende aanwezigheid van een ander, koestering, vastgehouden worden. En (!) het kalme zenuwstelsel van een ander.
We zijn namelijk al vanaf onze prille geboorte behept met een mechanisme dat dat op de werking van spiegelneuronen gebaseerd is, waarmee je stemmingen en intenties van anderen voelt/kunt voelen. En omdat je als pasgeboren baby nog geen onderscheid kunt maken tussen een gevoel van jezelf en dat van een ander, zal elke stress van anderen voelen als jouw stress. Een of twee blije, ontspannen, geruststellende ouders is dus wat een baby nodig heeft om zijn kalmerende mechanisme te activeren.

Je raadt al een beetje waar dit naartoe gaat. Bij een premature baby is er allereerst meestal geen sprake van een baby-moedercontact waardoor de geruststellende vorm van hechting had kunnen ontstaan. Simpelweg omdat er meteen levensreddende handelingen moeten worden verricht. En als er al sprake is van nabij en lichamelijk contact, dan is de moeder of een andere volwassene zelden echt kalm in haar lijf. Volkomen begrijpelijk gezien de omstandigheden, maar met effect.

Als er tijdens of vlak na de bevalling veel extra stress is geweest en er geen kalme hechting en afbouwen van de stresshormonen heeft plaatsgevonden, dan zijn er twee processen waar je de rest van je leven last van kunt houden, op gang gekomen:

1. je lichaam houdt een hoog spanningsniveau/-level van stress gedurende langere tijd en komt daar vaak niet meer uit;
2. je geest gaat dit level van stresshormonen als het normale referentiekader ijken.

Wat heeft dit met ADHD te maken?

Toen onze oudste een half jaar was, kreeg hij hersenvliesontsteking. Het is goed afgelopen hoor! We kregen een folder mee waarin stond dat hij door de hersenvliesontsteking een verhoogde kans op ADHD had. Toen was ik al verbaasd en nu nog steeds: hoe kunnen artsen aan de ene kant zeggen dat ADHD een erfelijke en aangeboren afwijking is in de hersenen, en mij aan de andere kant een folder geven waarin staat dat een life-event de kans op ADHD vergroot?
Zo zit het eigenlijk ook met een vroeggeboorte. De wetenschappelijke, maar niet-bewezen aanname is dat er door de vroeggeboorte iets in de hersenontwikkeling is misgegaan. Maar veel aannemelijker lijkt het me, en ik zie dat in de praktijk bevestigd, dat de ontregeling van het vecht-vluchtsysteem de boosdoener is.
Als je kijkt naar de symptomen van ADHD, dan zal je een verrassend grote overeenkomst zien met de symptomen van een stress-zenuwstelsel dat als het ware steeds ‘aan’ blijft staan, bijvoorbeeld:

• slecht slapen
• moeilijk eigen en andermans grenzen voelen
• hyperactief
• snel overprikkeld
• slechte waarneming van tijd
• honger, dorst en andere lichaamssignalen niet aanvoelen
• thrill-seaking
• overzicht kunnen bewaken in plaats van hyperfocus

Hoe komt dat? Stel je voor dat midden in de nacht je huis in brand staat, dan bedenk je je niet dat de buren het wel gek zullen vinden dat je in badjas naar buiten gaat, net zo min als dat je eerst nog naar de wc wil. Er is geen haar op je hoofd die bezig is met hoe aantrekkelijk de brandweerman is en dat je wel een beschuitje met hem wil eten. De tijd lijkt stil te staan of juist in een splitsecond verstreken te zijn, en je denkt er niet aan dat je nachtrust onderbroken is, dus dat je zou willen slapen.
Een vroeggeboorte is een huis in brand. En het enige die dat kan blussen is de geruststellende aanwezigheid van ‘een capabele brandweerman’, en dat is het liefst de moeder. En zo niet, dan in elk geval: contact, contact, contact! En anders blijft het zeer zeker smeulen in je zenuwstelsel en dat geeft vroeg of laat problemen.

Is het dan hopeloos als het de eerste tijd zo hectisch verlopen is?

Ik las eens: ‘wie als kind gekreukeld is, moet als volwassene leren strijken!’ Op het moment dat je je ervan bewust bent dat je stress-zenuwstelsel nog vrijwel altijd ‘aan’ staan. Dat komt omdat het al je leven lang je referentiekader is. Herken je wel de symptomen? Ook dan kun je aan de slag. Alles dat gericht is op herstel van ‘containment’ is goed! Containment is de situatie waarin je zenuwstelsel zich kalm, ontspannen en open gedraagt. En dan ben jij in je hum!

Of een kind nu vijftien weken of (zoals bij ons) drie weken te vroeg geboren wordt, contact en hechting zijn op de langere termijn net zo van vitaal belang als de directe medische zorg. Onze jongste kwam te vroeg ter wereld, maar niet zoveel dat alle toeters en bellen nodig waren. En dus wilde ik hem bij me hebben. En de verpleging wilde hem preventief en direct in de couveuse hebben.
We hebben tegengesputterd met als effect dat hij bij me mocht liggen tot de kinderarts kwam om haar oordeel uit te spreken. Het was zondagochtend, dus dat duurde twee uur. In die tijd heeft ons mannetje lekker tegen mij aangelegen en gevoeld dat het goed was. Daarna ging hij in een bakje naar de afdeling neonatologie. Met een stuk stof dat ik uit mijn pyjama had gescheurd. Omdat het emotionele brein heel instinctief op geur reageert, was ik op die manier toch bij hem. Als ik hem nu zie als zevenjarige knul, dan ben ik blij dat we dat zo hebben kunnen doen!