How to bend the rules
Met regels heb ik al mijn hele leven een interessante relatie. Ik voel me heel ongemakkelijk als ik een regel overtreedt, maar ik heb een innerlijke drang om werkelijk elke regel ter discussie te stellen . Waarom is het zo, is dit wel de handigste manier, kan het niet anders? Je hebt natuurlijk regels in soorten en maten. Rechts moeten rijden is er echt niet eentje waar ik nog mee bezig ben, die heb ik wel geïntegreerd hoor! Maar veel ‘dat mag niet’ of ‘dat kan niet’ roept bij mij een ‘oh nee?’ op. En een ‘zo doen we het nu eenmaal’ maakt me nog veel opstandiger.
Ik ben niet voor niets rechten gaan studeren. Ik vind het een geweldige sport om de mazen in de wet, de gaten in de regels, de uitzonderingen te vinden. Dat je niet iets doet dat niet mag, maar wel mag wat eigenlijk niet de bedoeling is. Zo zou ik maar zo mijn kinderen een dag vrij laten nemen vanwege een of andere relevante zoveelste trouwdag van mijn vader. Dat de beste man niet meer leeft is daarin dan toch niet zo relevant? Er staat toch niet in de regels dat die trouwdag ook gevierd moet worden? Hahaha, ik snap ook wel dat dat niet de bedoeling is maar hé, het staat er niet! Nou deze heb ik dan net niet gedaan maar de gedachte is echt wel eens bij me opgekomen. Ik bedoel maar….Overigens voor wie dit een wreed voorbeeld vindt, mijn vader zou er hartelijk om hebben moeten lachen hoor want ik heb niet van een vreemde.
Toen we naar de open dag van de school van onze kids gingen, gaf de directeur een inspirerend praatje over haar visie. Op een zeker moment zei ze: children also need to learn how to bend te rules. Wow, ik was in 1 klap verliefd op haar visie! Bend de rules, dat klinkt lekker!
In corona-tijd houd ik me graag aan de spelregels. En als een soort automatisme gaat mijn brein ook bij alles denken: is dit wel logisch, kan het niet handiger, waarom moet het zo. En dan kan ik me mateloos opwinden over winkelpersoneel dat wél de 1,5 meter tussen klanten opeist maar zelf voor en achter je langs flitst omdat ze even iets moeten pakken. En als ik een groepje pubers zie ga ik meteen proberen in te schatten of het familie is of dat ze zich niet aan de regels houden. Regels, ik wil er aan voldoen, ik wil dat iedereen er aan voldoet, het windt me op als het niet gebeurt en tegelijkertijd is elke cel in mij altijd maar weer bezig hoe ik onder regels uit kan komen zonder ze te breken. Bend the rules.
Er is een verklaring voor die neiging hoor en daarvoor hoeven we gelukkig niet in de psychiatrie te gaan zoeken 🙂 Evolutionair heeft het betekenis om je keurig aan de groepsnorm te houden. Je hoort er bij, je geniet de bescherming van de stam, je bent veilig. Voor de stam ook fijn als iedereen ‘gewoon’ doet, dat is voorspelbaar en overzichtelijk en dat betekent dat jouw aangepaste gedrag geen brein-aandacht vraagt van anderen. En dat is weer fijn want hoe meer zaken business as usual zijn, hoe meer je je brein kan inzetten voor dingen die overlevingswaarde hebben dus opletten als een bruine beer je dorp komt overvallen enzo.
Anno nu zijn er geen bruine beren maar vindt de groep het doorgaans nog steeds fijn als iedereen lekker binnen de lijntjes blijft. Aan de andere kant heeft het evolutionair bezien ook waarde dat er mensen zijn die buiten de lijntjes kleuren. Die dingen net even anders, onvoorspelbaar en misschien zelfs buiten de regels doen. Het is natuurlijk een hele oude koe om uit de sloot te trekken maar hé, die Columbus werd voor gek verklaard toen hij op reis ging toch? En zo zijn er talloze voorbeelden van ontdekkingen, innovaties die gedaan zijn omdat iemand dwars door de kaders heen anders wilde doen en denken. En ook dat vindt de groep vaak fijn want mensen met ideeën die net even anders zijn geven ook flair aan het leven.
Beiden zijn dus van waarde, aanpassen aan de groep maar ook anders en buiten de bestaande kaders willen. En iedereen heeft beide stukken wel in zich maar de een zit van nature wat meer aan de ‘inpassen en aanpassen’-kant en de ander wat meer aan de ‘kan dit ook anders, waarom is dit nou zo’-kant. En hoe extremer je voorkeur, hoe meer interne strijd denk ik wel eens. Want ik ken mensen die aan de ‘inpassen en aanpassen’-kant zitten en geregeld denken: ik ben vast saai, ik ben te keurig, ik ben kleurloos. Wat allemaal niet waar is maar zo knutselen we dat dan van binnen. En zelf denk ik geregeld: ‘moet dat nou weer? Moet je weer net even anders? Ze vinden me vast stom.’. Wat hopelijk net zo min waar is en een knutseltje van mijn eigen brein.
Ik ben dankbaar dat in deze tijd we vrijwel allemaal naar de ‘inpassen en aanpassen’-kant kunnen. Ook ik, moeiteloos. Het grotere plaatje is nu echt even belangrijker, even geen plek voor eigenwijsheid. Nederlanders zijn eigenwijs schijnt, maar gelukkig weten we ook wanneer we ons moeten voegen naar het grote geheel. En tegelijkertijd heeft ook nu die eigenwijsheid grote waarde. Wetenschappelijk zijn er nu hopelijk ook wat mensen van de ‘kan dit ook anders, waarom is het nou zo’-kant. Waardoor er mondkapjes geknutseld worden op manieren die niet zo voor de hand liggend zijn, waardoor er misschien een medicijn gevonden wordt, waardoor er ineens wel op grote schaal tests ontwikkeld kunnen worden, waardoor er nu allerlei mensen een bijdrage aan de zorg leveren op een manier die we niet konden verzinnen van tevoren. Maar ook sociaal innoveren we ons suf waardoor we met elkaar vormen vinden om muziek te maken samen, te eten samen (heb je die foto gezien van twee oude Italiaanse mannen die tussen hun balkons een tafel hebben geknutseld om samen te kunnen eten?), spelletjes te doen samen op manieren die we een maand of twee geleden never zouden verzinnen. Omdat mensen zich afvragen: hoe kan het anders, hoe kan het wel, hoe kan ik de regels een beetje buigen en tot iets moois en nieuws komen.
Ik moest denken aan dit filmpje, wat zou jij doen? Zou jij ook gaan staan? Zou je dikke ruzie van binnen hebben zoals ik? Ik zou namelijk in diezelfde strijd belanden: iedereen doet het zo en ik wil niet afwijken maar waarom doen we dit zo?
Ook nu hebben we het allebei nodig, regels volgen en buiten de box denken. Mensen met een voorkeur voor het een en mensen met een voorkeur voor het ander. En toevallig kan dat allebei met inachtneming van anderhalluf meter!
Tot morgen,
Cathelijne