Aangeleerde hulpeloosheid

Martin Seligman is een Amerikaanse psycholoog die onderzoek deed naar depressie. Hij deed een onderzoek naar de reactie van mens en dier op wat hij noemde learned helplesness, aangeleerde hulpeloosheid: het verschijnsel waarbij een mens of dier geleerd heeft dat hij geen invloed kan uitoefenen op de gebeurtenissen die hem overkomen.

In zijn onderzoek ondergaan twee dieren meermaals elektrische schokken. Het eerste dier heeft de mogelijkheid de duur van de schok te bekorten, door bijvoorbeeld op een knop te drukken. Voor beide dieren stopt dan de schok. Het dier dat de schok niet kan beïnvloeden heeft na verloop van tijd een aanmerkelijk slechtere gezondheid. Het is ook niet meer in staat te leren. In een vervolgexperiment werden beide dieren in een zogenaamde “shuttle-box” gezet: een kooi die door een lage afscheiding in tweeën gedeeld is. In de ene helft ondergaan beide dieren regelmatig een schok, maar door over de afscheiding te springen, kunnen ze de schok vermijden. Het dier dat in het eerste experiment de controle had, leert dit, zoals door het behaviorisme voorspeld, snel. Het tweede dier leert dit echter niet: het lijdt weliswaar onder de schok, maar onderneemt niets om deze te vermijden: het heeft geleerd passief en hulpeloos te zijn. Volgens Seligman zou bij mensen aangeleerde hulpeloosheid het mechanisme kunnen zijn dat op den duur leidt tot psychische stoornissen zoals depressie.

Ik moest daar ineens weer aan denken. Nu we zo’n maandje van intelligente lockdown achter de rug hebben. De eerste maand vond ik het wel grappig allemaal, nou ja soort van dan, en kon er met ups en downs naar voegen. Maar de berichtgeving loopt nu steeds verder uiteen, van ‘het gaat goed’ tot ‘we zitten hier nog wel een paar jaar mee’ tot ‘waarom zijn we dit eigenlijk aan het doen en klopt dit beleid wel?’. En ik merkte dat ik soort van zat te wachten tot vanavond, de persconferentie en hoe het nu verder moet. En vermoedend dat er vanavond echt nog niet zoveel nieuws zal komen, realiseerde ik me dat ik dan daarna zou gaan zitten wachten tot de persconferentie daarna en misschien ook wel die daarna. En ineens dacht ik: ja maar wacht even, langzaam word ik als dat hondje dat er weinig aan kan doen. En velen met mij. Niets voor niets wordt er een berg aan psychische klachten verwacht straks. Deels van de mensen die dicht bij het vuur werken, maar ook juist voor diegenen die thuis zitten en zich machteloos en nutteloos voelen of juist zwaar overladen vanwege de combinatie (kleine) kinderen en proberen thuis te werken. Maar hoe dan ook, dit gevoel van afwachten, is ongezond, fysiek en mentaal.

En dus creëerde ik een soort mindfuck voor mezelf: ga er eens vanuit dat het zoals het nu is nog twee jaar gaat blijven. Wat zou ik dan nu onmiddellijk anders gaan doen? En ik merkte dat me dat een veel vrijer gevoel gaf dan dat wachten. Want als het elk moment weer normaal kan worden, ach dan kan dat sporten nog wel even wachten tot over een paar weken. En ach dan is een kilo paaseitjes naar binnen knallen een prettige korte termijn-win. Maar als ik twee jaar zo ga leven….. hellup! En ineens kreeg ik echt zin. Zin om binnen deze kaders er iets van te maken voor de LANGE termijn. En niet te wachten en er ondertussen ‘het beste van maken’. Ik dacht, als dit nog twee jaar zo zou zijn dan ga ik dus wel weer gewoon coachen maar dan online. En dan ga ik vandaag nog beginnen met hardlopen. En dan ga ik……en dan ga ik….en dan ga ik…. Oh ja, ik ging ook meteen poetsen. Want als het nog maar even duurt ach dan wachten de ramen maar mooi even tot de schoonmaakster weer komt. Maar als het nog jaren zo zou blijven….en zo was ik dus ineens met emmer en sop in de weer. Vrijheid kan ook zitten in het insluiten van de on-vrijheid.. Ik laat de schokken niet meer over me heen komen, ik neem weer de vrijheid, binnen de beperkingen die er nu zijn. Zwaai je even als ik langs ren?

 

Tot morgen,

Cathelijne

 

​